حافظه چیست؟

فهرست مطالب

حافظه چیست؟ حافظه به فرآیندهای روانشناختی دریافت، ذخیره سازی، نگهداری و سپس بازیابی اطلاعات اشاره دارد. سه فرآیند اصلی در حافظه وجود دارد: رمزگذاری، ذخیره سازی و بازیابی.

حافظه انسان از قابلیتهای حفظ و بازیابی اطلاعات برخوردارست. با این حال، فرآیندی بی عیب و نقص محسوب نمی شود. گاهی اوقات افراد چیزهایی را فراموش می کنند یا به اشتباه به یاد می آورند. در سایر موارد، در وهله اول، رمزگذاری درست اطلاعات در حافظه انجام نمی شود.

غالبا مشکلات مربوط به حافظه سبب بروز دلخوریهای نسبتاً جزئی ، مانند فراموشی روز تولد می شود. با این حال، نشانه ای از بیماریهای جدی مانند بیماری آلزایمر و انواع دیگر زوال عقل نیز می باشند. این بیماریها بر کیفیت زندگی و توانایی عملکرد تأثیرگذارند.

این مقاله به نحوه شکل گیری خاطرات و چرایی فراموشی هراز گاه آنها پرداخته است. همچنین انواع مختلف حافظه و مراحل انتخابی بهبود و محافظت از حافظه را در برمی گیرد.

نحوه شکل گیری خاطرات

به منظور ایجاد حافظه ای جدید، با تغییر اطلاعات ،آنها را قابل استفاده می نمایند، که این امر با فرآیندی به نام رمزگذاری انجام می گیرد. هنگامی که اطلاعات با موفقیت رمزگذاری شد، جهت استفاده بعدی آنها در حافظه ذخیره می شوند.

مدت هاست محققان بر این باورند که خاطرات به دلیل تغییر نورون های مغز (سلول های عصبی) شکل می گیرند. درک امروز ما این است که خاطرات بواسطه برقراری ارتباطات بین نورون‌ها بوجود می آیند که یا با تقویت این ارتباطات یا از طریق رشد ارتباطات جدید می باشد.

تغییرات در ارتباطات موجود بین سلول های عصبی (معروف به سیناپس) با یادگیری و حفظ اطلاعات جدید مرتبط است. تقویت این ارتباطات در انتقال اطلاعات به حافظه کمک می کند.

به همین دلیل است که مرور و تکرار اطلاعات سبب بهبود قابلیت به خاطر سپردن آنها می شود. انجام تمرینات سبب تقویت ارتباطات بین سیناپس هایی می شود که آن خاطره را ذخیره می نماید.

در بیشتر مواقع اکثر خاطرات ذخیره شده مان، خارج از آگاهی مان هستند، به جز زمانی که واقعاً نیاز به استفاده از آنها داریم. فرآیند بازیابی خاطره به ما اجازه می دهد تا خاطرات ذخیره شده را وارد آگاهی هشیارمان نماییم.

چقدر خاطرات در حافظه‌ مان به جا می مانند؟

شما نمی توانید بدون در نظرگرفتن مدت زمان ماندگاری خاطرات ، درباره چیستی حافظه صحبت کنید. برخی از خاطرات بسیار مختصر هستند و فقط چند ثانیه طول می کشند و به افراد اجازه می دهند اطلاعات حسی جهان را دریافت کنند.

خاطرات کوتاه مدت کمی طولانی تر هستند و حدود 20 تا 30 ثانیه طول می کشند. این خاطرات غالبا شامل اطلاعاتی است که افراد در زمان حال بر آن تمرکز کرده و به آن فکر می کنند.

برخی از خاطرات ،زمانی طولانی تر – روزها، هفته ها، ماه ها یا حتی دهه ها- در حافظه باقی می مانند. اکثر خاطرات بلند مدت خارج از آگاهی بی واسطه قرار دارند، اما در صورت نیاز به خودآگاهی مبدل می شوند.

چرا خاطرات دردناک را به یاد می آوریم؟

آیا تا به حال توجه کرده اید که اکثر اوقات، خاطرات دردناک مدت زمانی طولانی در حافظه مان به جا می مانند؟ تحقیقات نشان می دهد که دلیل این امر افزایش برانگیختگی بیولوژیکی هنگام رویارویی با تجربه منفی است که باعث افزایش ماندگاری این قسم از خاطرات درحافظه می شود.

استفاده از حافظه

برای استفاده از اطلاعات رمزگذاری شده در حافظه رمزگذاری، ابتدا باید به بازیابی آن پرداخت. عوامل زیادی بر این فرآیند تأثیر می گذارند که عبارتند از نوع اطلاعات مورد استفاده و نشانه های بازیابی موجود.

البته این روند همیشه کامل نیست. آیا تا به حال این حس به شما دست داده است که پاسخ سوالی را نمی توانید بدهید؟ این مثال،مثالی در مورد مسئله گیج کننده بازیابی حافظه است که با نام فراموشی یا پدیده نوک زبان شناخته می شود.

سازماندهی حافظه

توانایی دسترسی و بازیابی اطلاعات از حافظه بلند مدت این امکان را میسر می نماید که از خاطراتمان برای تصمیم گیری، تعامل با دیگران و حل مشکلات استفاده کنیم. اما برای اینکه خاطرات قابل بازیابی باشند، باید تحت سازماندهی قرار گیرند.

یکی از راه های تفکر در مورد سازماندهی حافظه، مدل شبکه معنایی است. این مدل نشان می‌دهد که محرک‌های خاصی سبب فعالسازی خاطرات مرتبط می شوند. دیدن یا به خاطر سپردن مکانی خاص سبب فعالسازی خاطراتی می شود که در آن مکان رخ داده‌اند.

برای مثال، فکر کردن در مورد ساختمان پردیس خاص، سبب به یادآوردن خاطرات حضور در کلاس‌ها، درس خواندن و معاشرت با همسالان در ذهن می شود.

گاهی اوقات، برخی از محرک‌ها به‌عنوان محرک‌های قدرتمندی عمل می کنند که خاطرات را به آگاهی خودآگاهانه می کشاند. رایحه ، نمونه ای از این موضوع است. استشمام بویی خاص، مانند عطر یا کلوچه های تازه پخته شده، خاطرات مربوط به افراد و رویدادهای گذشته یک فرد را زنده می نماید.

برای شناسایی رایحه ، شخص باید به یاد داشته باشد که قبلاً چه زمانی آن را استشمام کرده است، سپس آن را به اطلاعات بصری که در همان زمان رخ داده است متصل کند. بنابراین، وقتی نواحی مغز مرتبط با حافظه آسیب می بیند، در واقع توانایی تشخیص بوها مختل می شود.

در عین حال، محققان دریافته‌اند که رایحه به تحریک خاطرات زندگی‌نامه‌ای در افرادی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند کمک کند.

انواع حافظه چیست؟

در حالی که چندین مدل مختلف حافظه ارائه شده است، مدل مرحله ای حافظه اغلب برای توضیح ساختار و عملکرد اصلی حافظه استفاده می شود. این نظریه که در ابتدا در سال 1968 توسط ریچارد اتکینسون و ریچارد شیفرین ارائه شد، به بیان سه مرحله یا نوع حافظه مجزا پرداخته است: حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت.

حافظه حسی

حافظه حسی، اولین مرحله حافظه است. در این مرحله، اطلاعات حسی محیط طی مدت زمانی کوتاه ذخیره می شود، معمولاً بیش از نیم ثانیه برای اطلاعات بصری و سه یا چهار ثانیه برای اطلاعات شنیداری.

مردم فقط به جنبه های خاصی از حافظه حسی توجه می کنند. توجه به حافظه حسی ،انتقال برخی از اطلاعات به مرحله بعدی را میسر می سازد: حافظه کوتاه مدت.

حافظه کوتاه مدت

حافظه کوتاه مدت که به عنوان حافظه فعال نیز شناخته می شود، اطلاعاتی است که هم اکنون از آن آگاه هستیم یا به آن فکر می کنیم. در روانشناسی فرویدی، به این حافظه، ذهن خودآگاه می گویند. توجه به خاطرات حسی باعث ایجاد اطلاعات در حافظه کوتاه مدت می شود.

در حالی که بسیاری از خاطرات کوتاه مدت ما به سرعت فراموش می شوند، توجه به این اطلاعات انتقال برخی از اطلاعات به مرحله بعدی را میسر می سازد: حافظه بلند مدت. بیشتر اطلاعات ذخیره شده در حافظه فعال تقریباً بین 20 تا 30 ثانیه نگهداری می شود

این ظرفیت را می توان با استفاده از استراتژی های حافظه مانند قطعه بندی که شامل گروه بندی اطلاعات مرتبط به قطعات کوچکتر است، تا حدودی افزایش داد.

اصطلاح «حافظه کوتاه مدت» اغلب به جای «حافظه کاری» استفاده می شود، که به فرآیندهای ذخیره موقت، سازماندهی و دستکاری اطلاعات اشاره دارد .

در مقاله معروفی که در سال 1956 منتشر شد، روانشناس جورج میلر پیشنهاد کرد که ظرفیت حافظه کوتاه مدت برای ذخیره لیستی از آیتم ها بین 5 تا 9 است. اکنون برخی از محققان حافظه،بر این باورند که ظرفیت واقعی حافظه کوتاه مدت احتمالاً نزدیک به 4 است.

حافظه بلند مدت

حافظه بلند مدت به ذخیره مداوم اطلاعات اشاره دارد. در روان‌شناسی فرویدی، حافظه بلندمدت را نیمه هوشیار و ناخودآگاه می‌نامند.

این اطلاعات تا حد زیادی خارج از آگاهی ما هستند، اما می توانند به حافظه کاری فراخوانی شوند تا در صورت نیاز از آنها استفاده شود. یادآوری برخی از خاطرات نسبتاً آسان است، در حالی که دسترسی به برخی دیگر بسیار دشوارتر است.

خلاصه حافظه چیست؟

مدلی پیشنهاد می کند که سه نوع اصلی حافظه وجود دارد: حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت. حافظه حسی بسیار مختصر است، حافظه کوتاه مدت کمی طولانی تر است و حافظه بلند مدت می تواند تا پایان عمر باقی بماند.

چرا فراموش می کنیم

فراموشی ، رویداد شگفت آور شایعی است. فقط به این فکر کنید که فراموش کردن نام یک نفر یا نادیده گرفتن یک قرار مهم چقدر آسان است. چرا مردم اغلب اطلاعاتی را که در گذشته آموخته اند فراموش می کنند؟

چهار توضیح اساسی برای چرایی وقوع فراموشی وجود دارد:

عدم ذخیره حافظه
تداخل
فراموشی با انگیزه
عدم توانایی در بازیابی

تحقیقات نشان داده است که زمان ،از جمله عوامل مهمی می باشد که بر شکست حافظه تأثیر می گذارد.غالبا، اطلاعات به سرعت فراموش می شوند، به خصوص اگر افراد به طور فعال به مرور و تکرار اطلاعات نپردازند.

گاهی اوقات اطلاعات به سادگی از حافظه حذف می شوند و در موارد دیگر، از ابتدا به درستی ذخیره نمی شوند. برخی از خاطرات در رقابت با یکدیگر هستند که این امر به خاطر سپردن اطلاعات خاص را دشوار می سازد. در موارد دیگر، افراد در صدد فراموشی فعالانه چیزهایی می باشند که به سادگی نمی خواهند به خاطر بسپارند.

نحوه تقویت حافظه

مهم نیست حافظه شما چقدر عالی است، احتمالاً چند کار را می توانید برای بهتر سازی حافظه تان انجام دهید. راهکارهای مفید برای مقابله با کاهش خفیف حافظه عبارتند از:

آن را یادداشت کنید: عمل نوشتن با قلم و کاغذ به قرارگیری خاطره در مغز شما کمک می کند – و بعدها به عنوان یادآور یا مرجع عمل می کند.
به خاطره تان معنا دهید: اگر به خاطره تان معنا ببخشید، قادر به به خاطرسپاری راحت آن خاطره خواهید بود. به عنوان مثال، اگر با فردی دوست بودید که با فردی که قبلا او را می شناختید معاشرت داشته است ،می توانید نام او را بهتر به خاطر بسپارید.
خاطره را را تکرار کنید: تکرار به حافظه کمک می کند تا فراتر از حافظه کوتاه مدت شما رمزگذاری شود.
آن را گروه بندی کنید: به خاطر سپردن و به خاطرآوردن اطلاعاتی که دسته بندی می شوند ،آسان تر می باشد.
خودتان را بیازمایید: در حالی که به نظر می رسد مطالعه و تمرین اطلاعات، بهترین راه برای اطمینان از به خاطر سپردن آن ها است، محققان دریافته اند که در واقع تست اطلاعات ،ازجمله بهترین راه های بهبود یادآوری است.
تصویری ذهنی از آن داشته باشید: تلاش سیستماتیک برای یادداشت ذهنی چیزهایی که اغلب فراموش می کنید (مانند جایی که کلید ماشین خود را جا گذاشته اید) به بهتر به خاطر سپرده شدن موارد کمک می کند.
استراحت کافی داشته باشید: تحقیقات نشان داده است که خواب نقش مهمی در یادگیری و شکل گیری خاطرات جدید ایفا می کند.
استفاده از تکنیک های به خاطر سپاری: تمرین اطلاعات، استفاده از یادداشت ها و سایر راهبردهای حفظ کردن به مبارزه با مشکلات جزئی حافظه کمک می کند.

جمع بندی حافظه

استفاده از راهکارهایی برای تقویت حافظه ، برای یادآوری و حفظ آنها نیز مفید می باشد. با یادگیری نحوه استفاده موثر از این استراتژی ها، می توانید از نواحی معیوب حافظه خود دور شوید و مغز خود را آموزش دهید تا به روش های جدید عمل کند.

چگونه از حافظه خود محافظت کنیم

در حالی که بیماری آلزایمر و سایر مشکلات حافظه مرتبط با سن بر بسیاری از افراد مسن تأثیر می‌گذارد، از دست دادن حافظه در دوران بزرگسالی ، اجتناب‌ناپذیر نمی باشد. برخی از توانایی‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابند، اما محققان دریافته‌اند که افراد در دهه 70 زندگی خود به اندازه دهه 20 عملکرد خوبی در تستهای شناختی ارائه می دهند.

زمانی که افراد به 80 سالگی می رسند، کاهش عملکرد شناختی شایع است. اما برخی از انواع حافظه حتی با افزایش سن، افزایش می یابد.

برای کمک به محافظت از مغز خود با افزایش سن، برخی از استراتژی های سبک زندگی که در ادامه مطرح می شود را امتحان کنید:

اجتناب از استرس: تحقیقات نشان داده است که استرس، اثرات مضری بر نواحی مغز مرتبط با حافظه از جمله هیپوکامپ دارد.
اجتناب از مصرف مواد مخدر، الکل و سایر سموم عصبی: مصرف مواد مخدر و مصرف بیش از حد الکل با بدتر شدن سیناپس ها (ارتباطات بین نورون ها) مرتبط است. قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند فلزات سنگین و آفت کش ها نیز اثرات مضری بر مغز دارد.
ورزش کافی داشته باشید: فعالیت بدنی منظم به بهبود اکسیژن رسانی مغز که برای تشکیل و رشد سیناپسی حیاتی است، کمک می کند.
مغز خود را تحریک کنید: وقتی صحبت از حافظه می شود، این ضرب المثل قدیمی که «از آن استفاده کن یا از دستش بده» صدق می نماید. محققان دریافته‌اند افرادی که شغل‌های محرک ذهنی بیشتری دارند، کمتر به زوال عقل مبتلا می‌شوند.
احساس خودکارآمدی را حفظ کنید: داشتن حس قوی خودکارآمدی با حفظ توانایی های حافظه خوب در دوران پیری همراه بوده است. خودکارآمدی به احساس کنترلی که افراد بر زندگی و سرنوشت خود دارند اشاره دارد. احساس قوی خودکارآمدی نیز با کاهش سطح استرس مرتبط است.